Deyimler (8. Sınıf)

Anlatıma akıcılık
kazandırmak için en az iki sözcükten (isim, fiil) oluşan, çoğunlukla
mecaz anlamlı kalıplaşmış sözlerdir.

• Göze girmek
  
• kolu
  kanadı kırılmak
  
• dile düşmek
  
• etekleri tutuşmak
  
• başa
  çıkmak
  
• burnunda tütmek
  
  
  

Deyimlerin özellikleri:

• Deyimler çoğunlukla mecaz
  anlamlıdır: göze girmek (birinin
  beğenisini kazanmak) etekleri tutuşmak (heyecanlanmak) karnı
  zil çalmak (çok acımak)...
  

• Ancak az
  sayıda deyim gerçek anlamlıdır: "İsmi
  var, cismi yok" "Yükte hafif, pahada ağır"...
  

• Deyimi oluşturan sözcükler
  değiştirilemez: "Atı
  alan Üsküdar'ı geçti" yerine, Atı
  alan Kadıköy'ü geçti, denmez. "Papucu dama
  atılmak" yerine Kundurası dama atılmak,
  denmez.
  

• Deyimler anlamca kaynaştıklarından
  bir öge olarak alınır, parçalanamaz: "Memleket burnumda
  tütüyor." cümlesinin yüklemi burnumda tütüyor deyimidir.
  

Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
deyim açıklamasıyla verilmemiştir?
A) Eline geçen bütün kitapları gözden
geçirdi; ama aradığını bulamadı.
B) Ben bu kanepeleri vermeye
razıyım; zaten onları gözden çıkardım.
C) İnsan sokulgan ve
sevimli, yani cana yakın olursa, elbette sevilir.
D) Birisi
ötekine, o da başkasına söyleyince söz, ağızdan ağıza yayıldı.
(2006-OKS)
Yanıt: A

____________________________________________________________________

Öncelikle şıklarda geçen deyimleri bulalım, sonra o deyimin anlamını
aynı şıkta arayalım:

A seçeneğinde kullanılan deyim "gözden
geçirmek"... Deyimin anlamı cümle içinde kullanılmamış.
B
seçeneğinde kullanılan deyim "gözden çıkarmak" anlamı "bir şeyi vermeye
razı olmak" anlamı cümle içinde kullanılmış.
C seçeneğinde
kullanılan deyim "cana yakın" anlamı "sevimli", cümle içinde
kullanılmış.
D seçeneğinde kullanılan deyim "ağızdan ağıza yayılmak"
anlamı "bir sözün herkes arasında geçmesi" dikkat edersek bu deyimin de
anlamı cümle içinde geçiyor.

Sadece A şıkkında geçen deyimin
açıklaması cümle içinde kullanılmamış. Bu tarz sorularda önce deyimi
buluyoruz, sonra o deyimin anlamı cümle içinde arıyoruz.

Başarılar...