MAHMUT DÖNEMİ (1808 – 1839)
2. Mahmut başa gelince ilk iş olarak, Rusya ile başlamış olan savaşı devam
ettirdi. 1812’de savaşın sona ermesinden sonra, eyaletlerde merkezi hükümetin
otoritesini yeniden kurmak işini ele aldı. 2. Mahmut eyaletlerin yetkilerini ve
imtiyazlarını kaldırmaya kararlıydı. Ona göre; Sultanın iradesi başkentte
olduğu kadar eyaletlerde de tek otorite kaynağı kılınmadıkça reform yolunda
ilerlemesi mümkün değildi. 2. Mahmut Mora’da ve Mısır’da, başarılı olamadı.
(Mora’da Yunan isyanı başladı. Başta Rusya, İngiltere ve diğer Avrupa
devletleri bu isyanı desteklediler. O.D. yapılan savaşı kaybetti. İmzalanan
Edirne Antlaşması ile Rumlar bağımsızlıklarını korudular. Yunan isyanına yardım
eden, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa,bu yardımı Girit ve Mora valiliklerinin
kendisine verilmesi şartıyla yapmıştı. Yunan isyanı bastırılmayınca 2. Mahmut
vaat edilen valilikleri M. Ali Paşaya vermedi. Bu yüzden M. Ali Paşa isyan
etti. O.D. bu isyanı bastıramayınca Rusya’dan yardım istedi.)
Bununla beraber, devletin diğer yerlerinde, özellikle Rumeli ve Anadolu’da, asi
paşaları, mahalli sülaleleri ve eşrafı kendine bağladı. 1826’da, Yeniçeriliğin
kaldırılmasından 1839’daki ölümüne kadar, büyük reform programına girişti. –
827’de Avrupa’ya dört öğrenci gönderildi.—İstanbul’da bir tıp okulu açıldı.
Divan kaldırıldı. Bab-ı Ali devlet işlerinin görüldüğü merkez yönetim binası
oldu. Sadrazamın ünvanı Başvekalete çevrildi. Bakanlıklar iç işleri ve dış
işleri olmak üzere ikiye ayrıldı. Memurların özlük işleri kurallara bağlandı.
Posta teşkilatı, tercüme odası kuruldu, karantina servisleri açıldı, tımar
sistemi kaldırıldı, ilk defa nüfus ve mülk sayımı yapıldı. 2. Mahmut ilk
öğretimi zorunlu hale getirdi. Kalkınmada,eğitim faktörüne önem vermiş, çeşitli
seviyelerde okullar açmıştır. 2. Mahmut döneminin yönetim yönünden en önemli
girişimlerinden biri de hükümet dışında devlet işlerinin düşünülüp, planlanması
amacıyla yeni meclislerin kurulmuş olmasıdır
II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)
A-)ALENDAR MUSTAFA PAŞA OLAYI(1808)
II.Mahmut kendine Alendar Mustafa Paşa’yı sadrazam seçti.Alendar yönetime
egemen oldu ve şu işleri yaptı:
1-)Nizam-ı Cedid taraflarını işbaşına getirerek yenilik hareketlarini başlattı.
2-)III.Selimin ölümünde etkili olan kişileri cezalandırdı.
3-)İstanbul’da asayişi sağladı.
4-)Alendar ,Niazam-ı Cedid yerine Sekban-ı Cedid adında bir ocak kurdu.
5-)Ulufe alımı ve satımı yasaklandı.
6-)Ayanlar(Valiler) ile Sened-i İttifak yaptı.
SENED-İ İTTİFAK:
XIX.yy’ın başında Anadolu ve Rumeli’de ayanlar türemişti(derebeylik).Alendar,sarsılan
düzeni yeniden kurmak amacı ile bütün ayanları İstanbul’da topladı.Yapılan
görüşmeler sonunda hükümet ile ayanlar arsında Sened-i İttifak
imzalandı(1808).Buna göre;
1-)Devlet ayanların varlığını kabul etti.
2-)Ayanlar devlet otoritesini kabul edecek,verilen emirlere uyacaklardı.
3-)Ayanlar yapılan ıslahatlara bağlı kalacaklardı
4-)Ayanlar kendi bölgelerindeki halka adaletli davranacaklardı
5-)İstanbul’da isyan çıkarsa İstanbul’a gelip isyanı bastıracaklardı.
ÖNEMİ:
1-)Bu belge Osmanlı’nın ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf duruma geldiğini
gösterir.
2-)Osmanlı tarihinde padişahın yetkileri ilk defa sınırlandırılmıştır.(Padişah
kendi otoritesi dışında bir güç olarak ayanları kabul etmiştir.)
NOT:
1-)Bu yönü ile İngilizler’in 1215’deki Magna Carta’ya benzemektedir.Ancak Magna
Carta krala zorla imzalatılmasına karşın ittifakta böyle bir zorlama
yoktur,padişahın iradesiyle imzalanmıştır.
2-)Yeniçerilerin isyan etmesi üzerine II. Mahmut Sekban-ı Cedidi kaldırdı,isyan
sona erdi.
B-)YÖNETİM ALANINDAKİ YENİLİKLER
II. Mahmut Osmanlı buyruğunda olan herkese tam bir din ve vicdan özgürlüğü
vermiştir.Bunu şu sözleri ile belirtmiştir:”Tekbandan(halk),müslümanları
camide,hristiyanları kilisede,Musevileri havrada görmek isterim.”
Şu yenilikleri yapmıştır:
1-)Divan teşkilat kaldırıldı,nazırlık(bakanlık) kuruldu.
2-)Tımar sistemi kaldırıldı,devlet memurları maaşa bağlandı.
3-)Müsadere üsulu kaldırıldı.(Devletin ölen şahısların malına el koymasıdır.)
4-)Devlet memuru yetiştirmek için (mekteb-i maarif) eğitim okulları açıldı.
5-)İlk defa genel anlamda nüfus sayımı yapıldı.Sayım askeri amaçlı olduğu için
sadece erkekler sayıldı.
6-)Askeri işleri düzenlemek amacı ile askeri şura oluşturuldu.
7-)Pasta teşkilatı kuruldu.
8-)Polis teşkilatının temelleri atıldı.
9-)Reyaül-ü Kütlap kaldırıldı.Dış işleri nezareti kuruldu.
10-)İlk kez karantina teşkilatı kuruldu.
11-)Dar-üş Şura’yı Bab-ı Ali kuruldu.(Devlet memurlarının terfi ve yargı
işleridir)
NOT:
Bu mahkeme bugünkü danıştayın ilk örgütlenmesidir.
12-)İlk yönetim değiştirildi.(Merkezi otoriteyi sağlamak için iller merkeze
bağlandı)
C-)KÜLTÜREL ALANDAKİ YENİLİKLER
1-)Medreselerin yanı sıra pek çok Avrupa tarzı okul açıldı.
NOT:
Böylece eğitim alanında ikilik ortaya çıktı.Kültür çatışmaları oluştu.
2-)İlk öğretim mecbur hale getirildi.
3-)Avrupa’yı yakından tanımak amacı ile ilk defa Avrupa’ya öğrenci gönderildi.
4-)Avrupa tarzında müzik serbest bırakıldı.
5-)Takvim-i Vakayı adında ilk gazete çıkarıldı.
6-)Kılık kıyafette ilk değişikliğe gidildi.II.Mahmut devlet dairelerine resmini
astırdı.
7-)Yurt dışına çıkışta pasaport uygulaması başlatıldı.
8-)Enderun kaldırıldı,yerine devlet memurları yetiştirilen okullar kuruldu.
D-)ASKERİ ALANDAKİ GELİŞMELER
1-)Sekban-ı Cedid ocağı kuruldu.
2-)1825’te Eşkinci ocağı kuruldu.(Yeniçeri ocağına bağlı olarak)
3-)Yeniçeri ocağı kaldırıldı.(Vaka-i Hayriye.1826)
SONUÇLARI:
a-)Islahat süreci hızlandı.
b-)Padişahlar yeniden yönetime egemen oldu.
c-)Yeniçeri ocağının yerine Asakiri Mansure-i Muhammediye adı verilen Avrupa
tarzında yeni bir ordu kuruldu. www4.forumburkina.com
EKONOMİK ALANDAKİ YENİLİKLER:
1-)Yerli malların kullanılmasına teşvik edildi.
2-)Osmanlı tüccarlarının Avrupa mallarıyla rekabet edebilmesini sağlamak amacı
ile gümrük kolaylıkları getirildi.
3-)1838’te İngiltere Baha Limanı antlaşması ile çok geniş yetkiler kazandı.
NOT:
a-)II. Mahmut’un yapmış olduğu yenilikler Atatürk’ün yapmış olduğu yenilikler
arasında büyük benzerlik vardır.
b-)Çeşitli baskılardan dolayı başarılı olunamamıştır.
Anasayfa 
Konu: MAHMUT DÖNEMİ (1808 – 1839) 